Sömürü, hile ve aldatmaca hususunda “şeytana dahi pabucunu ters giydirecek” maharetteki kapitalistlerin son dönemdeki en popüler icadı “Bitcoin” yani sanal paradır. Kripto para olarak da adlandırılan Bitcoin’in en bariz özelliği, aracı olmadan ve istenilen her zamanda alışveriş, EFT veya bağış yapabilme imkânı sağlamasıdır. Menşei belli olmayan Bitcoin hakkında internetin icadından bu yana geliştirilen en büyük teknoloji olarak bahsedilmektedir.

Bitcoin ile dünyanın her yerine anlık ödemeler yapılabilmesi, sözde merkezi bir otoriteden bağımsız olması, birçok şirketin Bitcoin ile yapılan ödemeleri kabul etmesi ve pek çok yerde Bitcoin alınıp satılabilen ATM istasyonları kurulması, günümüzde neredeyse tüm sosyal gereksinimlerini internet üzerinden karşılayanlar için cazip görünmektedir. Fakat onu cazip hale getiren esas unsur son dönemdeki büyük değer artışıdır. Çünkü bir dizi “güvenli” şifrelerden oluşan Bitcoin ilk olarak 2008 yılında ortaya çıksa da popülaritesi son birkaç yıla dayanmaktadır. Örneğin, 2008 yılında ortaya çıkan Bitcoin’in o günkü değeri 0,06 dolar iken, Eylül 2016’daki değeri 571 dolardır. Bu değer Ocak 2017’de 997 dolara, Haziran 2017’de 2452 dolara yükselirken bugünkü değeri 6560 dolar civarındadır. Böylece Bitcoin neredeyse son bir yılda 11 kat değer kazanmıştır. İşte bu değer artışı, insanların dikkat ve ilgisini çekmekte, kolay para kazanma arzusunu tetiklemektedir. Tıpkı Rasullulah SallAllahu Aleyhi ve Sellem’in buyurduğu üzere, gece karanlığında ateşe doğru koşan cırcır böcekleri ve kelebekler gibi…

Bitcoin yani kripto paranın üretimi, yüksek teknoloji gerektiren donanımlara sahip bilgisayarlar tarafından özel bir yazılım sayesinde üretilen şifrelerle yapılmaktadır. Bu üretime Kripto Para Madenciliği veya dünyada bilinen adıyla Cryptocurrency Blockchain denilmektedir.

Dünyada ekonominin finans ekonomisine, finansın da digital verilere dönüştüğü çağımızda zaten pek çok şey sanaldı, birde buna sanal para eklenmiş oldu. Peki, bu işin hakikati nedir? Bitcoin yani sanal para gerçekten bir parada olması gereken özelliklere sahip midir? Bununla işlem yapmak caiz midir?

Bitcoin, vakıası itibariyle meşru bir para birimi sayılamaz. Çünkü o meşruiyet şartlarından yoksun sanal bir varlıktır. Buna göre Bitcoin olsa olsa bir mal olarak kabul edilebilir. Kaynağı belli olmayan ve garantisi bulunmayan bir mal! Ayrıca vakıası itibariyle sahtecilik, spekülasyon ve manipülasyona son derece açıktır. Dolayısıyla bunu satın almak, satmak, üretmek ve bununla ilgili işler yapmak şer’an caiz değildir. Bilhassa kaynağının belirsiz olması, bu işin içinde başta Amerika olmak üzere, büyük kapitalist devletlerin, bu devletlere bağlı gizli amaçlar taşıyan suç örgütlerinin ya da kumar, kara para aklama ve uyuşturucu gibi gayri-meşru ticaretler ve örgütlü suçlar ile iştigal eden büyük kapitalist şirketlerin bulunabileceğine dair ciddi şüpheler doğurmaktadır. Aksi halde neden kaynağı belirsiz olsun ki?

Hakkında söylenenlerin aksine Bitcoin’in açık kaynaklı olmasının, kimsenin kontrolünde bulunmamasının ve merkezi bir otoriteden bağımsız olduğunun aslı ve vakıası yoktur. Mesela, Bitcoin alımının ve satımının yapıldığı siteler kime aittir? Muhakkak ki bu siteler belirli şirketlere bağlıdır. Blok zinciri, Bitcoin cüzdanları ve veri madenciliği için kullanılan araçlar gibi tüm bunlar belirli bir sistemin parçasıdır. Yine açık kaynaklı ve bağımsız olduğu söylenen sistem, yazılım ve platformların da durumu böyledir. Yani bunların tamamen bağımsız ve kontrolsüz olduğu akıl, vakıa ve hakikat ile bağdaşmaz!

Bitcoin, İslâm’ın İktisat Nizamı’na göre gerçek bir para biriminde bulunması gereken şartları haiz değildir. Zira bir para biriminde bulunması gereken en temel şartlardan yoksundur. Bu şartlara göre paranın, mal ve hizmetler için bir değer ölçüsü olması, yani fiyatlar ve ücretler olarak nakdi bir illete sahip olması gerekmektedir. Ayrıca paranın menşeinin belli olması yani onu tedavüle sunan otoritenin meçhul olmaması gerekir. Yine paranın insanlar arasında yaygın olarak kullanılması, yalnızca belirli bir kesimin elinde bulunmaması da gerekmektedir.

Parada bulunması gereken bu şartlar Bitcoin’de mevcut değildir. Bitcoin mutlak anlamda mal ve hizmetlerin ölçüsü niteliğinde değildir. Belirli bir otorite tarafından çıkarılmamaktadır. Bu haliyle kaynağının hangi devlet, hangi şirket veya hangi kişi olduğu meçhuldür. Ayrıca son dönemde popüler olması, genel manada insanlar arasında yaygın olduğu anlamına gelmez. Çünkü sadece toplumun tümünü temsil etmeyen özel bir kesim tarafından kullanılmaktadır.

Bunlardan sonra Bitcoin’in İslâm’a göre bir para birimi olamayacağı aşikârdır. Dolayısıyla Bitcoin’i para olarak kullanmak caiz değildir. İslâm’a göre paranın maddi bir kıymete dayanması gerekmektedir. Yine İslâm’a göre para, hakkında görüş beyan etme ve meşverette bulunma kapsamına giren meselelerden olmadığı gibi, iktisadi hayatın veya malî hayatın tesiriyle gelişerek şekil alan bir oluşum da değildir... Bilakis gerek nakdî birim olması bakımından gerekse cinsi bakımından şer’î hüküm ile sabittir.

O halde Bitcoin bırakın parayı, sanal bir para bile değildir. O sadece kaynağı meçhul, teminatı olmayan ve hiçbir maddi varlığa dayanmayan sanal bir maldır. Lakin bu haliyle yani mal olarak da alınıp satılması caiz değildir. Çünkü İslâm, meçhul olan bir malın satışını yasaklamıştır. Muslim’in Sahihi’nde geçen ve Ebu Hureyre RadîyAllahu Anh’dan rivayet edilen hadiste şöyle geçmektedir:

نَهَى رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَنْ بَيْعِ الْحَصَاةِ، وَعَنْ بَيْعِ الْغَرَرِ

“Rasûlullah hasât (taş atımı) satışından ve ğarar (meçhul) satışından nehyetti.” Örneğin, taş atarak bir elbiseyi satın almak, atılan taş hangi elbiseye isabet ederse onu satın almak yahut atılan taş ne kadar uzağa giderse taşın gittiği yere kadarki araziyi satın almak “beyu’l-hasât” olup sonucu belli olmadığından meçhuldür ve caiz değildir. “Beyu’l-ğarar” ise bilinmeyen bir meçhulün satışıdır, tıpkı büyük bir su içindeki balıkların satışı, hayvanın memesinden sağılmamış sütün ya da karnındaki doğmamış yavrunun satışı gibi. Bütün bu ve benzeri satış şekilleri batıldır, çünkü aldatmadır.

Ezcümle, Bitcoin’in ile yapılan muameleler, alınması, satılması ve üretilmesi caiz değildir.