Sömürü, hile ve aldatmaca hususunda “şeytana dahi pabucunu ters giydirecek” maharetteki kapitalistlerin son dönemdeki en popüler icadı “Bitcoin” yani sanal paradır. Kripto para olarak da adlandırılan Bitcoin’in en bariz özelliği, aracı olmadan ve istenilen her zamanda alışveriş, EFT veya bağış yapabilme imkânı sağlamasıdır. Menşei belli olmayan Bitcoin hakkında internetin icadından bu yana geliştirilen en büyük teknoloji olarak bahsedilmektedir.
Bitcoin ile dünyanın her yerine anlık
ödemeler yapılabilmesi, sözde merkezi bir otoriteden bağımsız olması, birçok şirketin
Bitcoin ile yapılan ödemeleri kabul etmesi ve pek çok yerde Bitcoin alınıp satılabilen
ATM istasyonları kurulması, günümüzde neredeyse tüm sosyal gereksinimlerini
internet üzerinden karşılayanlar için cazip görünmektedir. Fakat onu cazip hale
getiren esas unsur son dönemdeki büyük değer artışıdır. Çünkü bir dizi “güvenli”
şifrelerden oluşan Bitcoin ilk olarak 2008 yılında ortaya çıksa da popülaritesi
son birkaç yıla dayanmaktadır. Örneğin, 2008 yılında ortaya çıkan Bitcoin’in o
günkü değeri 0,06 dolar iken, Eylül 2016’daki değeri 571 dolardır. Bu değer
Ocak 2017’de 997 dolara, Haziran 2017’de 2452 dolara yükselirken bugünkü değeri
6560 dolar civarındadır. Böylece Bitcoin neredeyse son bir yılda 11 kat değer
kazanmıştır. İşte bu değer artışı, insanların dikkat ve ilgisini çekmekte,
kolay para kazanma arzusunu tetiklemektedir. Tıpkı Rasullulah SallAllahu
Aleyhi ve Sellem’in buyurduğu üzere, gece karanlığında ateşe doğru koşan
cırcır böcekleri ve kelebekler gibi…
Bitcoin yani kripto paranın üretimi,
yüksek teknoloji gerektiren donanımlara sahip bilgisayarlar tarafından özel bir
yazılım sayesinde üretilen şifrelerle yapılmaktadır. Bu üretime Kripto Para
Madenciliği veya dünyada bilinen adıyla Cryptocurrency Blockchain
denilmektedir.
Dünyada ekonominin finans ekonomisine, finansın
da digital verilere dönüştüğü çağımızda zaten pek çok şey sanaldı, birde buna
sanal para eklenmiş oldu. Peki, bu işin hakikati nedir? Bitcoin yani sanal para
gerçekten bir parada olması gereken özelliklere sahip midir? Bununla işlem
yapmak caiz midir?
Bitcoin, vakıası itibariyle meşru bir para
birimi sayılamaz. Çünkü o meşruiyet şartlarından yoksun sanal bir varlıktır. Buna
göre Bitcoin olsa olsa bir mal olarak kabul edilebilir. Kaynağı belli olmayan
ve garantisi bulunmayan bir mal! Ayrıca vakıası itibariyle sahtecilik,
spekülasyon ve manipülasyona son derece açıktır. Dolayısıyla bunu satın almak,
satmak, üretmek ve bununla ilgili işler yapmak şer’an caiz değildir. Bilhassa
kaynağının belirsiz olması, bu işin içinde başta Amerika olmak üzere, büyük kapitalist
devletlerin, bu devletlere bağlı gizli amaçlar taşıyan suç örgütlerinin ya da
kumar, kara para aklama ve uyuşturucu gibi gayri-meşru ticaretler ve örgütlü
suçlar ile iştigal eden büyük kapitalist şirketlerin bulunabileceğine dair
ciddi şüpheler doğurmaktadır. Aksi halde neden kaynağı belirsiz olsun ki?
Hakkında söylenenlerin aksine Bitcoin’in
açık kaynaklı olmasının, kimsenin kontrolünde bulunmamasının ve merkezi bir otoriteden
bağımsız olduğunun aslı ve vakıası yoktur. Mesela, Bitcoin alımının ve satımının
yapıldığı siteler kime aittir? Muhakkak ki bu siteler belirli şirketlere
bağlıdır. Blok zinciri, Bitcoin cüzdanları ve veri madenciliği için kullanılan
araçlar gibi tüm bunlar belirli bir sistemin parçasıdır. Yine açık kaynaklı ve
bağımsız olduğu söylenen sistem, yazılım ve platformların da durumu böyledir.
Yani bunların tamamen bağımsız ve kontrolsüz olduğu akıl, vakıa ve hakikat ile
bağdaşmaz!
Bitcoin, İslâm’ın İktisat Nizamı’na göre gerçek
bir para biriminde bulunması gereken şartları haiz değildir. Zira bir para
biriminde bulunması gereken en temel şartlardan yoksundur. Bu şartlara göre
paranın, mal ve hizmetler için bir değer ölçüsü olması, yani fiyatlar ve
ücretler olarak nakdi bir illete sahip olması gerekmektedir. Ayrıca paranın
menşeinin belli olması yani onu tedavüle sunan otoritenin meçhul olmaması
gerekir. Yine paranın insanlar arasında yaygın olarak kullanılması, yalnızca
belirli bir kesimin elinde bulunmaması da gerekmektedir.
Parada bulunması gereken bu şartlar Bitcoin’de
mevcut değildir. Bitcoin mutlak anlamda mal ve hizmetlerin ölçüsü niteliğinde
değildir. Belirli bir otorite tarafından çıkarılmamaktadır. Bu haliyle
kaynağının hangi devlet, hangi şirket veya hangi kişi olduğu meçhuldür. Ayrıca
son dönemde popüler olması, genel manada insanlar arasında yaygın olduğu
anlamına gelmez. Çünkü sadece toplumun tümünü temsil etmeyen özel bir kesim
tarafından kullanılmaktadır.
Bunlardan sonra Bitcoin’in İslâm’a göre bir
para birimi olamayacağı aşikârdır. Dolayısıyla Bitcoin’i para olarak kullanmak caiz
değildir. İslâm’a göre paranın maddi bir kıymete dayanması
gerekmektedir. Yine İslâm’a göre para, hakkında görüş beyan etme ve meşverette bulunma kapsamına giren meselelerden olmadığı gibi, iktisadi hayatın veya malî hayatın tesiriyle gelişerek şekil alan bir oluşum da değildir... Bilakis gerek nakdî
birim olması bakımından gerekse cinsi bakımından şer’î hüküm ile sabittir.
O halde Bitcoin bırakın parayı, sanal bir
para bile değildir. O sadece kaynağı meçhul, teminatı olmayan ve hiçbir maddi
varlığa dayanmayan sanal bir maldır. Lakin bu haliyle yani mal olarak da alınıp
satılması caiz değildir. Çünkü İslâm, meçhul olan bir malın satışını
yasaklamıştır. Muslim’in Sahihi’nde geçen ve Ebu Hureyre RadîyAllahu Anh’dan
rivayet edilen hadiste şöyle geçmektedir:
نَهَى رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ عَنْ بَيْعِ الْحَصَاةِ، وَعَنْ بَيْعِ الْغَرَرِ
“Rasûlullah
hasât (taş atımı) satışından ve ğarar (meçhul) satışından nehyetti.”
Örneğin, taş atarak bir elbiseyi
satın almak, atılan taş hangi elbiseye isabet ederse onu satın almak yahut atılan
taş ne kadar uzağa giderse taşın gittiği yere kadarki araziyi satın almak “beyu’l-hasât” olup sonucu belli olmadığından meçhuldür ve caiz
değildir. “Beyu’l-ğarar” ise bilinmeyen bir meçhulün satışıdır, tıpkı büyük
bir su içindeki balıkların satışı, hayvanın memesinden sağılmamış sütün ya da
karnındaki doğmamış yavrunun satışı gibi. Bütün bu ve benzeri satış şekilleri
batıldır, çünkü aldatmadır.
Ezcümle, Bitcoin’in ile yapılan muameleler, alınması, satılması ve üretilmesi caiz değildir.